Unha lingua franca internacional

O concepto de “lingua franca” xorde no Mediterráneo tardomedieval cando os mariñeiros e mercadores que o percorrían víronse na necesidade de usar unha linguaxe intelixíbel para comerciar en todos os portos. Antes outras linguas estendidas, grazas ao poderío dos seus falantes, cumpriran esa función como o grego ou o latín, mais a peculiaridade da “lingua franca” foi que por primeira vez se trataba dunha lingua que non pertencía a ningún pobo concreto porque era unha mestura de varias linguas faladas: o francés, o árabe , o italiano, o español, o catalán, o grego e o turco; cunha gramática moi básica e con mudanzas ao longo da súa existencia entre o s. XIV e o s. XIX.

            O normal foi que unha lingua natural cumprise o papel de “lingua vehicular” nun territorio, máis ou menos extenso, como pasou co latín durante toda a Idade Media até case o s. XVIII entre as persoas cultas ou o francés entre a aristocracia europea do s. XVI ao XIX, ou actualmente o inglés desde o século pasado, como lingua vehicular internacional abranxendo todo o planeta por primeira vez na historia.

            Porén todas as linguas vehiculares tiñan o defecto de facer que o idioma dun pobo se impuxese sobre os demais e por riba que non sempre eran linguas doadas de aprender para os falantes doutras linguas, polo que xurdiu na segunda metade do s. XIX unha auténtica epidemia de inventores de idiomas artificiais co propósito de que servisen como linguas vehiculares, que aínda hoxe non deu rematado. Así aparecen o “Volapük”, creado en 1879 polo sacerdote alemán J. Martin Schleyer; o “Esperanto” do doutor polaco Zamenhof en 1887; o “Bolak” en 1899 polo francés Léon Bollack; unha reforma do esperanto por Louis de Beaufront en 1907 dará lugar ao “Ido”; etc.; porén de todas elas só o “esperanto” logrou sobrevivir até hoxe cun importante número de utentes e unha distribución internacional.

            Mais unha segunda vaga aparecerá ao longo do s. XX como: “Idiom Neutral” en 1902 polo ruso Waldemar Rosenberger; “Latino Sine Flexione” en 1903 polo italiano Giuseppe Peano; “Basic English” en 1930 por Charles Kay Ogden; o curioso “Folkspraak” en 1995, baseado só nas linguas xermánicas; etc.; porén, entre todas destaca polo seu relativo suceso “interlingua”, creada en 1951 pola International Language Association (IALA), baseada lexicamente nas principais linguas romances e na gramática sinxela do inglés.

            E mesmo no que levamos de século séguense a crear “linguas artificiais” con propósito de lingua auxiliar, como: o “Mondlango” en 2002 polo chinés He Yafu, pero baseado nas linguas romances; o “Sambahsa” en 2007 por Olivier Simon, baseado no proto-indoeuropeo pero cunha gramática moito máis simplificada; ou o “Angos” en 2011 por Benjamin Wood, cun vocabulario moito menos eurocéntrico do habitual. E tamén linguas como mero xogo lingüístico, así o “Brithenig”, aínda que creada en 1996, como suposta lingua romance evoluída no Reino Unido; ou o “Wenedyk”, o mesmo suposto pero en territorio polaco.

            En definitiva, por que se houbo e hai tantas propostas de linguas francas ou auxiliares para podérmonos entender en todo o mundo, non triunfou ningunha? Porque o nacionalismo lingüístico o impede, o nacionalismo mesquiño e torpe dos falantes de español, francés, alemán, ruso ou chinés, por exemplo, que aspiran a ocupar unha posición de privilexio no conxunto das linguas, e o máis importante e esmagador dos falantes de inglés, que como lingua franca internacional de facto hoxe en día non ven necesidade ningunha de trocar unha situación tan favorábel, onde non deben de mudar de lingua para se entender polo mundo adiante, esquecendo que a situación actual é o resultado dun dominio político e económico concreto que non ten por que durar no tempo, como tampouco duraron outros. Cando mude o poder económico e político, mudará tamén a lingua de prestixio, e parece que é algo que se comeza a producir, aínda que estas mudanzas levan o seu tempo.