O eonaviego ou gallego-asturiano

Típico caso de discusión clasificatoria, pero máis por cuestións políticas ca lingüísticas, por un lado a Romanística tradicional (Menéndez Pidal, Dámaso Alonso, Alonso Zamora Vicente, Josefina Martínez Álvarez, Emilio Alarcos Llorach, Jesús Neira, etc.) defendendo a pertenza destas falas ao galego, e sen lle negar trazos diferenciais, e por outro a Academia de la Llingua Asturiana (ALLA), con Xosé Lluis García Arias e discípulos, que mantén que se trata dunha fala de transición entre asturiano e galego, e que por tanto debe ser codificada cunha norma propia e estudada como unha fala independente de ambas.

Como ningún lingüísta serio defende que os dialectos de transición sexan linguas, agás os que pretenden vivir á custa de novos inventos, de facto xa se creou unha “Secretaría Llingüística del Eo-Navia”, vou tentar demostrar comparando textos a enorme hipocrisía que xace nesta tese lingüística por parte goberno do Principado de Asturias, a enorme falacia desta andrómena:

Este é o derradeiro parágrafo d’El Prencipicu de Antoine de Saint-Exupéry en llionés (ed. El Búho Viajero, León. 2009):

Este ye, pa mí, el más formosu y el más triste paisaxe del mundu. Ye’l mesmu paisaxe que’l de la páxina anterior, pero you lu dibuxéi una vé más pa anseñávoslu bien. Ye eiquí onde’l prencipicu apreciéu sobre la Tierra, y despuéis desapraciéu. Mirái atentamente este paisaxe polla mor d’estar seguros de recuñocelu, si viaxades un día a África, a traviés del desiertu. Y si chegades a pasar por eillí, suprícovoslo: nu vos abelléis, aguardái un ratín xusto baxo la estreilla. Si nestoncias un ñiñu se vos arima, ríyese, si tien el pelu d’ouru, si nu responde cuando se-ye pergunta, adivinaredes bien quién ye. ¡Nestoncias séi amables! nu me deixedes asina d’amurniáu: escribídeme lluego qu’él yá volviéu…

E esta a versión asturiana do mesmo parágrafo (El Principín: ed. Academia de la Llingua Asturiana. 1983):

Esti ye, pa mi, el paisax más guapu y más murniu del mundu. Ye’l mesmu paisax de la otra plana, pero dibuxélu una vegada más pa enseñávoslu bien. Equí foi onde’l principín apaició na Tierra y d’onde coló.

Mirái perantentos esti paisax pa tar perseguros de reconocelu, si un día viaxáis per África, nel ermu. Y si llegáis a pasar perellí, encamiéntovoslo: nun entainéis; aguardái un migayu, xusto debaxu la estrella. Si entós llega un neñu a vosotros, si rí, si tien les guedeyes roxes, si nun respuende cuandu se-y entruga, sabréis quién ye. ¡Sei bonales, entós! Nun me dexéis tan murniu. Escribíime darréu, dicíime que’l principín tornó…

Certamente as diferenzas non son excesivas, aínda que si existentes, e non se fai difícil achar trazos comúns entre as falas de ambos os textos.

Porén agora comparemos un texto en mirandés, tirado da páxina “Lhéngua mirandesa” da Wikipedia:

Muitas lhénguas ténen proua de ls sous pergaminos antigos, de la lhiteratura screbida hai cientos d’anhos i de scritores hai muito afamados, hoije bandeiras dessas lhénguas. Mas outras hai que nun puoden tener proua de nada desso, cumo ye l causo de la lhéngua mirandesa.

E a tradución que fan na mesma ao leonés:

Muitas llinguas tien arguyu de los sous pergaminos antigos, de la lliteratura escrita hai cientos d’años y d’escritores enforma famosos; guei bandeiras d’eisas llinguas. Peru hai outras que nun pueden tenere arguyu de nada d’eisu, comu ye’l casu de la llingua mirandesa.

Agora si que as diferenzas son máis notábeis, lóxico se temos en conta que asturiano e leonés se escriben seguindo, máis ou menos, a ortografía do castelán, en tanto que o mirandés fai o mesmo seguindo a ortografía do portugués. Mais aquí a ALLA, nin a Romanística loxicamente, non ve linguas diferentes senón variantes dun mesmo idioma: o ástur-leonés.

Mais a vara de medir muda segundo a fala, por iso este parágrafo dun texto de Marisa López Diz, escritora asturiana, tirado da revista Trabatel nº1, páx. 31, outubre 2008 (revista eonaviega de lliteratura), amosa para uns o contrario do que mostra para outros, conforme se pode comprobar na tradución literal que fago do mesmo en galego estándar:

Condo entróu nel poblo xa era cuase de noite. Un silencio de pedras y solombras alargadas avanzaba con él a cada paso, acompañándolo como un can naquel viaxe escuro, quebrao namáis pol ruido cansao dos sous pasos y, anque taba avezao á soledá dos días, alí en medio d’aquel poblo escapao da memoria, sentíu úa tristeza desconocida que ye mazaba el corazón a golpe d’incre, deixándoye nel alma el sabor amargo das figueiras.

(Cando entrou na poboación xa era case de noite. Un silencio de pedras e sombras alargadas avanzaba con el a cada paso, acompañándoo coma un can naquela viaxe escura, quebrado nada máis polo ruído cansado dos seus pasos e, aínda que estaba avezado á soidade dos días, alí en medio daquela poboación escapado da memoria, sentiu unha tristeza descoñecida que lle mazaba o corazón a golpe de incre, deixándolle na alma o sabor amargo das figueiras.)

Ou estes versos dunha poesía de Xosé Miguel Suárez Fernández, da páx. 21 da mesma revista:

Teis que saber qu’eu soi agora (Tedes que saber que eu son agora

el último puñao d’herba o derradeiro puñado de herba

qu’as túas maos de carpinteiro que as túas mans de carpinteiro

agarraron aquella noite fría d’outono agarraron aquela noite fría de outono

como quen se prende como quen se prende

al último vafo da vida. ao derradeiro bafo da vida.

Y, como augua mansa, E, coma auga mansa,

el tou medo, o teu medo,

el tou dolor, a túa dor,

súmese nel regueiro d’estas lletras. súmese no regueiro destas letras.)

Os que entederon as versións orixinais sen recorrer ás traducións teñen a inmensa fortuna de saber unha nova lingua de balde, sen esforzo ningún, o cal non é pouco mérito.