Recurso
verbal que se vai perdendo a prol do xerundio por seguir –como non!–, o modelo
gramatical do castelán, lingua que o descoñece. Como todo estudoso do galego
sabe: “Toda forma galega que non coincida ou se semelle á correspondente do
castelán tende á desaparición”, axioma lingüístico de aplicación universal pra
todo proceso de glotofaxia de calquera sociedade diglósica, como é o caso da
nosa.
Esta construción verbal sinónima do
xerundio constrúese co verbo en infinitivo precedido da preposición “a”: “a + infinitivo”. Ex.: Vinte a pasear polo parque =
Vinte paseando polo parque, escoita a rapaza a tanxer a arpa = escoita a rapaza
tanxendo a arpa, nós a negar e vós a afirmar a acción = nós negando e vós
afirmando a acción, leva a facelo toda a vida = lévao facendo toda a vida, ficaron
a traballar na leira = ficaron traballando na leira, fixen o exercicio a correr
= fixen o exerccio correndo, etc.
Secasí, non é un recurso moi
empregado, agás nas perífrases verbais aspectuais que indican acción en
proceso, sobre todo, literariamente: “estar a +
infinitivo = estar + xerundio” e “andar a
+ infinitivo = andar + xerundio”, onde o estándar mesmo (V.
dicionario da RAG) amosa preferencia polas formas con infinitivo xerundial
fronte ás formas con xerundio, cando estas remiten ás primeiras prá súa
explicación. Aínda que de forma xeral o verbo auxiliar poida ser tanto “estar”
coma “andar”, hai certa preferencia a usar o primeiro como forma non marcada e
o segundo con verbos ou accións que impliquen movemento. Ex.: Estou a comer
na tasca = estou comendo na tasca, andas a facer das túas = andas facendo das
túas, está a chegar agora = está chegando agora, andaba a bulir coma sempre =
andaba bulindo coma sempre, estiveron sempre a criticalo por nada = estiveron
sempre criticándoo por nada, etc.
E tamén é posíbel empregalo noutras
perífrases durativas: “continuar/seguir a + infinitivo
= continuar/seguir + xerundio”(Ex.: Segue a escribir o libro = segue
escribindo o libro); “ir a + infinitivo = ir
+ xerundio” (Ex.: Van a xogar no autocar = van xogando no autocar),
diferente da temporal de futuridade, tan habitual: “ir + infinitivo”
(Ex.: Van xogar no autocar = xogarán no autocar); e “vir (a) + infinitivo = vir + xerundio”, que
tamén se pode usar sen preposición (Ex.: Viña (a) ser o mesmo = viña sendo o
mesmo). Con todo, se o verbo auxiliar “ir” acaba na vogal “-a” pode inducir
a erro de comprensión na expresión oral: “Ía a viaxar nun barco / ía viaxar
nun barco”, mais o uso da variante con xerundio evita o erro: “Ía
viaxando nun barco”.
Con todo, hai situacións onde o uso
desta construción non é posíbel ou recomendábel. Como cando coincide con
perífrases verbais que tamén se forman coa preposición “a” seguida do
infinitivo, cun significado diferente do que teñen cando usamos o mesmo verbo
acompañado dun xerundio, así as incoactivas: “comezar/empezar/principiar a +
infinitivo” (Ex.: Comezou a pedir axuda / comezou pedindo a axuda),
“botar(se) a + infinitivo” (Ex.: Botábase a nadar á tarde / botábase
nadando á tarde), “poñer/pór(se) a + infinitivo” (Ex.: Púxose
tolo a chorar / púxose tolo chorando) e “romper a + infinitivo” (Ex.:
Rompía todo a chorar / rompía todo chorando); as terminativas: “chegar
a + infinitivo” (Ex.: Chegaba a triunfar no negocio / chegaba triunfando
no negocio) e “vir (a) + infinitivo”, que pode prescindir da
preposición (Ex.: Iso viña (a) rematar o problema / iso viña rematando o
problema); e as reiterativas “volver (a) + infinitivo”, que
habitualmente prescinde da preposición (Ex.: Volvía (a) contar andrómenas /
volvía contando andrómenas) e “tornar a + infinitivo” (Ex.: Tornaba
a correr en coche / tornaba correndo en coche).
E tamén situacións onde non pode
substituír o xerundio porque a frase perde coherencia, como: Coñecendo o
asunto muda a miña opinión / *a coñecer o asunto muda a miña opinión, chegas
antes saíndo despois ca el / *chegas antes a saír despois ca el, etc.
No infinitivo
xerundial o normal é que o infinitivo vaia sen flexionar dado que adoita
aparecer acompañando o verbo auxiliar (Ex.: Continúa a ler no libro, levaban
a sofrer moito, marchamos a correr de alí), mais cando aparece como
construción autónoma ou con outros elementos interpostos entre o verbo auxiliar
e esta construción si pode ir flexionado, sobre
todo cando hai certa distancia entre ámbalas formas verbais, así: Deume pena
ver tantas mulleres a chorardes/chorando, apareceron de súpeto os amigos do
noivo a cantaren/cantando as coplas. E nótese a diferenza entre: Andamos
a visitar os museos da cidade, e: Andamos toda unha intensa xornada a
visitarmos os museos da cidade; ou: Estabades a falar mal dela, e: Estabades
tódalas do grupo de danza a falardes mal dela.
O infinitivo xerundial é un trazo característico do galego-portugués, e ende ben
no portugués está perfeitamente vivo, que debemos potenciar na nosa fala pra
amosar un idioma con características de seu, constituíndo á vez unha barreira
máis contra a asimilación do galego polo castelán.
No hay comentarios:
Publicar un comentario