Incongruencias do Dicionario RAG

Se un procura determinadas palabras no dicionario en liña da RAG acaba decatándose de multiplas incongruencias e das excesivas desviacións castelanistas.

                Así “depenar”, xunto coa variante “despenar”, é sinónimo de “desplumar”; mais en troca “pena” non é sinónimo de “pluma”, como si admite o portugués ou o GDXL (Gran Dicionario Xerais da Lingua), pero non o GDsXXI (Gran Dicionario século XXI da Lingua Galega).

                Convén lembrar os principios que rexen as NOMIG (Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma galego) para entender por que detecto manifesta incoherencia na maioría das escollas léxicas do Dicionario RAG, cando existen ao menos dúas posibilidades, sexan sinónimos ou variantes dunha mesma palabra. Os principios son os seguintes:

                Que haxa proximidade entre lingua escrita e oral, mais depurando as interferencias do español.

                Que sexa un estándar supradialectal e representativo da diversidade.

                Que enraice coa tradición escrita antiga, dando preferencia ás formas tradicionais.

                E que harmonice especialmente coas linguas romances en xeral e coa portuguesa en particular, por ser esta o recurso fundamental para o léxico culto.

                Porén, como veremos a seguir, o dicionario fai en demasiadas ocasións caso omiso destes principios e dá preferencia a castelanismos e dialectalismos (formas minoritarias) como formas preferentes fronte ás palabras máis próximas ou coincidentes coas formas portuguesas.

                Velaquí algúns exemplos desta ”curiosa” preferencia do dicionario nos sinónimos polo termo máis parecido ou coincidente co castelán en contra do igual ou máis semellante co portugués, así:

                Gañar remite a Ganar.

                Amábel remite a Amable, como todos os adxectivos acabados en –ábel ou –íbel remiten á forma rematada en –able ou –ible.

                Golfiño remite a Delfín, palabra esta claramente minoritaria fronte a Golfiño ou Golfín segundo a “Nomenclatura de la Flora y Fauna Marítimas de Galicia” de Ríos Panisse.

                Gostar remite a Gustar.

                Mao/má remite a Malo/mala.

Ar remite a Aire.

Lontra remite a Londra.

Vergoña remite a Vergonza.

Pór remite a Poñer.

Nocello aparece como sinónimo de Artello e Tornecelo (port.: tornozelo), mais Nortello e Noelo remiten só á primeira palabra.

Ouvir e Ouvido remiten a Oír e Oído.

Fechar remite a Pechar.

Cinema remite a Cine.

Cinza remite a Cinsa, que ten un case esquecido sinónimo en Borralla.

Vírgula remite a Coma.

Tinxir remite a Tinguir, como Cinxir a Cinguir e só recolle Abranguer, esquecendo a Abranxer (port.: tingir, cingir e abranger).

Aspas remite a Comiñas.

Roibo remite a Rubio, a carón dos seus sinónimos Vermello e Encarnado; porén o portugués Ruivo equivale ao galego Roxo, cor entre vermello e amarelo, e o sinónimo de Vermello é Rubro, mentres que Roxo en portugués equivale ao galego Morado.

Eixo remite a Eixe.

Louvar remite a Loar.

Até remite a Ata.

Loiro remite a Louro, aínda que ao contrario que en galego a primeira é a preferida polo portugués.

Pintasilgo (port.: pintassilgo) remite a Picacardos, sinónimo de Xílgaro, mentres que Barroso remite a este último.

Segunda Feira remite a Luns, como o resto dos días con feira remiten ás formas próximas ao castelán.

Ficar remite a Quedar.

Inclusive remite a Incluso, sinónimo de Mesmo.

Corar remite a Colorear, admitindo como sinónimo Colorar.

Bulso remite a Bolso, sinónimo de Peto.

Umeiro remite a Olmo.

Choupo, considerado erro, remite a Chopo, aínda que a primeira é a palabra usada polo portugués xunto co seu sinónimo Álamo.

Coella e Coia remiten a Col, que en portugués é Couve, palabra recollida como dialectal,xunto coa variante Couva, no GDXL.

Peaxe preferido a Portaxe, a palabra patrimonial que conserva o portugués (Portagem) tamén para as autoestradas.

                Menos mal que nalgúns casos admitindo o castelanismo, este remite á forma galega:

                Marsopa remite a Toniña.

                Toupo remite a Toupa ou Toupeira, este último sinónimo como nome do animal pero cos significados adicionais da morea que fai este mamífero ou tobo do mesmo; tamén recolle a variante teupa, que remite a toupa.

                Serpente remite a Serpe.

                Cebada remite a Orxo.

                Ultraxe remite a Aldraxe.

Agua remite a Auga.

Estuario remite a Esteiro.

Bombilla remite a Lámpada.

Color remite a Cor.

Dolor remite a Dor.

Espuma remite a Escuma; aínda que a primeira tamén é a forma portuguesa.

Rechazar remite a Rexeitar.

Comenzar remite a Comezar.

Ou dá preferencia á forma máis maioritaria fronte á minoritaria, en xeral con acerto:

Choiva remite a Chuvia.

Badía remite a Baía.

Doniña ou Denociña remiten a Donicela, que é pleno sinónimo de Garridiña e saltaparedes.

Gavota remite a Gaivota.

Chorida remite a Chorima.

Pixota remite a pescada, aínda que tamén admite o castelanismo Merluza pero, felizmente, non o recomenda.

Arrabaldo, considerada incorrecta, remite a Arrabalde.

Demoño remite a Demo, como os demais sinónimos: Diabo, Diaño, Diabro e Diantre.

Marelo remite a Amarelo.

Dende e Des remiten a Desde.

Éngoa remite a Ingua, mais o seu sinónimo Virilla é a palabra usada polo portugués: Virilha.

Golpe remite a Raposo.

Teixo remite a Teixugo, sinónimo de Porco Teixo.

Xabarín remite a xabaril, sinónimo de Porco Bravo.

Nebra remite a Néboa, sinónimo de Brétema, Cegoña, Fuscallo e Calixe.

Muito remite a Moito.

                Aínda que moitas veces admite como plenamente sinónimos termos máis que posibelmente casteláns ou vulgarismos xunto aos nidiamente galegos ou coincidentes co portugués:

                Gorrión con Pardal, onde a variante Pardao remite a este último.

                Tiburón con Quenlla.

                Maínzo con Millo.

                Palacio con Pazo; se ben este último termo recolle a acepción extra de: casa nobre e grande no meio rural.

                Bosque con Fraga e Foresta.

                Sombreiro con Chapeu e Pucho.

                Insulso con Eslamiado e Insípido.

Temón con Leme, por sorte Timón, admitido, remite a Temón; con todo, non recolle o sinónimo Gobernallo, preciosa palabra que nos remite á orixe do verbo Gobernar: pilotar un barco.

Guante con Luva.

Ó con Ao.

Pero con Mais.

Marrón con Castaño e Pardo.

Ordenador con Computador, onde Computadora remite a este.

Gris con Cinsento, onde Cincento remite e este último e sen esquecer os sinónimos Borrallento e Aborrallado.

Firmar con Asinar.

Saliva con Cuspe, mais Chuspe remite a este e Cuspia remite ao primeiro.

Ventá con Fiestra e Xanela, como perfeitos sinónimos.

Canino con Cairo, Cabeiro, Canteiro e Queiro, aínda que este último non deixe de ser unha variante de Cairo < lat. canarium.

Xirar con Virar.

Tarxeta con cartón.

Zapatilla con Chinela e Pantufla; e Zapatillas deportivas con Tenis (pl.).

Claraboia con Mainel, Biolo e Lumieira.

Diario con Xornal (periódico diario).

Periodista con Xornalista.

Cerca con Preto.

Regalo con Presente, Galano e Agasallo.

Empezar con Comezar, Iniciar e Principiar.

Belota con Landra.

Andamio con Estada.

Cambiar con Mudar e Trocar.

Mondar con Estonar, Depelicar, Espelicar, Pelar e Parar.

Oh! con Ó!

Consonte con Consoante, sinónimos de Segundo e Conforme.

Ancho con Largo.

Sen con Tempa e Vidalla.

Estirar con Estarricar e Estricar, malia que en portugués é Esticar.

Non recolle, nin sequera como sinónimos “menos recomendables”, palabras portuguesas perfeitamente válidas en galego, preferindo os castelanismos en uso:

Ascensor pero non Elevador.

Galleta pero non Bolacha, palabra viva nalgúns lugares.

Lentes e Anteollos pero non Óculos.

Redactar pero non Redixir.

Supervivencia e Supervivente pero non Sobrevivencia e si Sobrevivente.

Ultramarinos pero non Mercearía.

Marquesiña pero non Paraxe protexida.

Maleta pero non Mala.

Bombona de Gas pero non Garrafa de Gas.

Chistera pero non Chapeu Alto ou Cartola.

Hamaca pero non Espreguizadeira (por.: espreguiçadeira).

Científico pero non Cientista; malia que o usual é diferenciar entre o substantivo e o adxectivo (artista/artístico, prosista/prosístico, xornalista/xornalístico, etc.).

Creba (económica) pero non Falencia.

Asasinato pero non Asasinio (por.: assassínio).

Contestador automático pero non Atendedor de Chamadas.

Bufanda ou Tapabocas pero non Cachecol.

Aleta pero non Barbatana.

Caramelo pero non Rebuzado (por.: rebuçado).

Remolacha pero non Beterraba.

Cola pero non Cauda, aínda que si o adxectivo Caudal.

Cochinilla pero non Bicho de Conta.

Morcilla pero non Morcela.

Paquete pero non Pacote.

Rosetón pero non Rosácea.

Chal pero non Xaile.

Turba pero non Turfa.

Xamón pero non Presunto.

Lunar (na pel) pero non Sinal (na pel).

Zafiro pero non Safira.

Rumbo pero non Rumo.

Colorete (maquillaxe) pero non Ruxe (por.: ruge < fr.: rouge).

Paraugas pero non Gardachuvia ou Parachuvia.

Lámpada de Araña pero non Lustre.

En fin, que polo xeral recolle un vocabulario moi españolizado, sen dar sequera a opción como palabras sinónimas de formas portuguesas que axudasen a descastelanizar o idioma.