domingo, 19 de febrero de 2012

Trocar, mudar e cambiar

Hoxe parece que estes tres verbos siginifican basicamente o mesmo, aínda que sexa “cambiar” o verbo máis usado. Porén, orixinalmente tiñan uns significados máis restrinxidos e complementarios, sendo, curiosamente, o verbo “cambiar” o menos utilizado, cuxo honor correspondía ao verbo “mudar”.
En esencia o verbo “mudar” significaba: alterar, modificar ou transformar algo; e o verbo “trocar” era: intercambiar e permutar; mentres que o verbo “cambiar” restrinxía o seu significado ao de: permutar as moedas dun país polas doutro. Nótese que en Galiza aínda se conserva un texto medieval (de 1490) sobre “as hordenanças da confraria dos canbeadores da ciddad de santiago”.
Co tempo os tres verbos foron ampliando significados e ocupando os lugares dos outros verbos, mais no caso de “cambiar”, este pasou ademais a ser verbo principal, secundarizando os outros dous, e isto non ocorreu casualmente nin por evolución interna, senón por imitación do modelo castelán, máis unha vez, onde por exemplo o verbo “trocar” caeu en evidente desuso.

Xa que logo, sería moi conveniente restaurar o modelo antigo, que se conserva basicamente no portugués, e dar prioridade aos verbos “mudar” e “trocar” no canto de “cambiar”, aínda que sen desbotar a posibilidade estilística de usar este verbo como segunda forma sinónima cando for necesario. Digamos entón:
Co tempo as flores mudaron de cor.
Vou mudar/trocar de roupa.
Hai que mudar a data.
Antón mudou de domicilio.
O vento mudou de dirección.
Agora mudemos de asunto.
As cousas mudaron desde entón.
O bar mudou de man.
Non vou mudar de opinión.
Os xogadores trocaron as súas camisas.
Estivemos a trocar impresións durante unha hora.
Pódese trocar o libro por outro obxecto.
Debo cambiar euros por dólares.

Con todo, para indicar “pór en lugar de” é mellor usar o verbo “substituír”. Así:
Convén que substitúas as pillas do aparello.
O xogador nº 12 substituíu ao nº 5.

É rechamante como moitos autores usan, e mesmo os dicionarios inclúen, a locución prepositiva “en cambio de” e a locución conxuntiva “en cambio”, aínda que estas non se inclúan entre as admitidas na relación que dan as “Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego”, que só admiten: en lugar de, en troques de, en vez de, no canto de; en troques. Outros autores, como X.R. Freixeiro Mato, preferen as variantes: “en troca de” e “en troca”, en concordancia co portugués.

4 comentarios:

  1. Quanto aos substantivos derivados deses verbos, é importante destacar:

    Câmbio (Cambio): Só de divisas (Câmbio de € a $, por exemplo)

    Mudança (Mudanza): Junto con 'alteraçom' (alteración) e 'modificaçom' (modificación), som os substantivos de preferência para substituir o 'câmbio' castelhano. Assim 'houvo umha mudança de planos', 'Quer guardar as alteraçons da web?'...

    Troca: O mesmo que 'intercâmbio'. 'Um cromo de Mostovoi por um de Michel Salgado? Nom é umha troca justa'

    Troco: Para significar 'dinheiro em moedas pequenas' ou 'diferença entre o pagado e o prezo' (com este último significado também é correcto 'volta'). 'Dás-me troco para a máquina do café, por favor?', 'Perdoa, deste-me mal o troco, faltam cinquenta céntimos'.

    Obrigado polo blogue e continuai assim!

    ResponderEliminar
  2. Esa é a idea: axudar a que a xente fale un galego máis auténtico ou o escriba, usando a ortografía que quixer, empregando as palabras coas súas acepcións orixinais.

    ResponderEliminar
  3. Um apontamento: No Brasil a moeda troca-se, nom se cambia, e isso corresponde-se com umha evoluçom natural e interna do idioma. Com isto quero dizer que embora seja conveniente manter "cambiar" para a moeda, tampouco me parece necessariamente condenável "trocar" a moeda (porque, afinal, o que se faz é trocá-la por outra). É só umha sugestom :)

    ResponderEliminar
  4. Miña avoa (galego-falante desde nena até a súa morte, ao 88 anos) sempre dicía mudar a roupa (da cama), ou "vou mudar a roupa" (que levaba posta), o verbo mudar era o habitual neses contextos.

    ResponderEliminar